2014)

04/05/2014 από cmorfakis

«Simon Russell Beale is magnetic and unorthodox in an exceptional production that mixes the epic and the intimate»

Guardian (24/1/2014)

Στο έργο του William Shakespeare: King Lear ο Sam Mendes μεταμορφώνει τον σαιξπηρικό βασιλιά σε έναν γέρο δεσπότη σταλινικού τύπου, έναν αλαζόνα και αυτοκαταστροφικό τύραννο, που περιβάλλεται διαρκώς από μια πολυπληθή ένοπλη και απειλητική φρουρά. Η σκηνοθεσία του αποτελεί μια σκοτεινή βίαιη εκδοχή των τελευταίων ημερών ενός παρανοϊκού «δικτάτορα», σε έναν κόσμο φτιαγμένο με υλικά από τους ολοκληρωτισμούς που σημάδεψαν θλιβερά τον 20ό αιώνα, με αναφορές στη χιτλερική Γερμανία και τη σταλινική Ρωσία.

Η υπόθεση του έργου είναι γνωστή: Ο Ληρ, βασιλιάς της Βρετάνης, γερασμένος και χολερικός, αποφασίζει να χωρίσει το βασίλειό του στις τρεις κόρες του, ανάλογα με το βάθος της αγάπης που τρέφει η κάθε μία γι’ αυτόν. Αν και η Γκόνεριλ (παντρεμένη με τον ευγενικό Άλμπανυ) και η Ρήγκαν (σύζυγος του βίαιου Κόρνουαλ) διατυμπανίζουν υπερβολικά την αγάπη τους γι’ αυτόν, η νεότερη Κορδήλια, περιφρονώντας τους, λέει απλά: «Δεν μπορώ στα χείλια μου/ την καρδιά μου ν’ ανεβάσω». Θυμωμένος, ο Ληρ, την αποκληρώνει, τιμωρώντας τον Κεντ που την υπερασπίστηκε, αλλά ο βασιλιάς της Γαλλίας την παίρνει χωρίς προίκα, για βασίλισσά του. Ο Ληρ, δίνει το μερίδιό της στις αδελφές της και προτείνει να μείνει εναλλάξ μαζί τους, με την ακολουθία του των 100 ιπποτών. Ο Έντμοντ, νόθος γιος του Γκλώστερ, υποθάλπει διαφωνίες μεταξύ του νόμιμου αδελφού του Έντγκαρ και του πατέρα τους. Ο Κεντ, μεταμφιεσμένος, επιστρέφει για να υπηρετήσει τον αφέντη του Ληρ. Η Γκόνεριλ υποδέχεται τον Ληρ με μίσος. Επικαλούμενος κατάρα πάνω της, ο Ληρ φεύγει για την Ρήγκαν. Την ίδια στιγμή η Ρήγκαν και ο Κόρνουαλ φθάνουν στο κάστρο του Γκλώστερ, ενώ ο Έντγκαρ έχει φύγει. Η Ρήγκαν αποδεικνύεται πιο σκληρή κι από την Γκόνεριλ. Πιστεύοντας ότι η τρέλα θα κυριαρχήσει, ο Ληρ φεύγει μέσα στη νυχτερινή καταιγίδα όπου τον βρίσκει ο πιστός Κεντ. Ο Γκλώστερ, αψηφώντας τον θυμό των δύο αδελφών και του Κόρνουαλ, βρίσκει καταφύγιο γι’ αυτούς σε μια καλύβα (στην οποία βρίσκεται μεταμφιεσμένος ο Έντγκαρ) και παροτρύνει τον Κεντ να οδηγήσει τον βασιλιά, που βρίσκεται σε κίνδυνο, στο Ντόβερ. Επιστρέφοντας στο κάστρο του, ο Γκλώστερ υβρίζεται και βάναυσα τυφλώνεται από τον Κόρνουαλ (η όραση και η τύφλωση είναι δύο θέματα του έργου), ο οποίος δολοφονείται από έναν υπηρέτη. Ο Έντγκαρ, ακόμη μεταμφιεσμένος και άγνωστος στον τυφλό πατέρα του, ξεκινάει μαζί του για το Ντόβερ. Υπάρχει μια παράξενη συνάντηση μεταξύ του τρελού Βασιλιά και του τυφλού άντρα. Λίγο αργότερα, η Κορδήλια, που έχει επιστρέφει από την Γαλλία, ξανασυνδέεται με τον Ληρ. Σε μια μάχη την οποία χάνουν οι Γαλλικές δυνάμεις, αιχμαλωτίζονται και στέλνονται στη φυλακή όπου με τις οδηγίες του Έντμοντ πρόκειται να δολοφονηθούν. Αλλά ο Έντμοντ – που έχει εξαπατήσει και την Γκόνεριλ και τη Ρήγκαν – σκοτώνεται από τον Έντγκαρ (ως ανώνυμος ιππότης) σε μονομαχία. Η Γκόνεριλ δηλητηριάζει τη Ρήγκαν και μετά μαχαιρώνεται. Την Κορδήλια την κρεμάσανε στη φυλακή. Ο Ληρ την παίρνει «νεκρή στην αγκαλιά του» και μέσα σε λίγα λεπτά πεθαίνει κι αυτός. «Το θαύμα είναι πως άντεξε τόσον καιρό/ζούσε καταχρηστικά». Με την επιθυμία του Άλμπανυ, ο Έντγκαρ θα αναλάβει να κυβερνήσει το βασίλειο, αλλά ο Κεντ θα ακολουθήσει τον Ληρ: «με καλεί ο αφέντης μου… και δεν πρέπει να πω όχι».

Η παραγωγή του έργου του William Shakespeare: King Lear από το National Theatre είναι ένα σκηνικό θέαμα 3,5 ωρών, στο οποίο ο βίαιος, ευέξαπτος και ανελέητος αυτός Ληρ εξουσιάζει τα πάντα, τρομοκρατεί και δολοφονεί, αδυνατεί να αντιληφθεί οτιδήποτε πέρα από την υποταγή και την κολακεία. Στις πλατείες, οι τεράστιοι ανδριάντες του κοιτούν βλοσυρά τον τσακισμένο λαό του. Η σκηνοθεσία του Sam Mendes παρότι δεν είναι εντυπωσιακή ή ιδιαίτερα πρωτότυπη βοηθά να κατανοήσουμε τη σαιξπηρική ανάλυση της ανθρώπινης τρέλας και την υπεροχή των αντιφατικών συναισθημάτων πάνω στη νηφάλια ορθολογική σκέψη. Αυτό που κάνει την συγκεκριμένη παράσταση επική είναι η ερμηνεία του Simon Russell Beale ως King Lear!!! Ο δυναμισμός, η εκφραστική και ερμηνευτική του δεινότητα καθιστούν τον Beale ως την απόλυτη προσωποποίηση του Βασιλιά Ληρ. Μια ερμηνεία ιστορική η οποία φέρνει στην επιφάνεια καθαρά όλα τα χαρακτηριστικά του παράφρονα βασιλιά. Αλλά και το σύνολο των υπόλοιπων ηθοποιών συντελούν στο να αναγάγουν τη συγκεκριμένη παραγωγή σε μια υποδειγματική και ιστορική παράσταση του σαιξπηρικού έργου. Οι ερμηνείες των Tom Brooke, Sam Troughton, Kate Fleetwood, Anna Maxwell Martin και Olivia Vinall είναι αξιοθαύμαστες. Οι σκηνικές κατασκευές που μεταμορφώνουν σε διάφορα μέρη ανάλογα με την πλοκή του έργου και οι ψηφιακές προβολές είναι επίσης ένα από τα δυνατά στοιχεία της παραγωγής. Συμπερασματικά, σίγουρα ο King Lear του Sam Mendes είναι μια παράσταση που κανείς θα απολαύσει και αξίζει να παρακολουθήσει.